Geheime Wensplek (onvoltooid)
(2006)
(ontwerp Anna Allis, Academie van Bouwkunst Amsterdam)
(Storyboard Heleen Levano)
(ontwerp Floris Guntenaar)
(ontwerp Christina Barzen, Akademie der Künste Berlin)
(ontwerp Brigitte Klumps, Akademie der Künste Berlin)
(ontwerp Michael Korniev, Akademie der Künste Berlin)
(ontwerp Tereza Kucerova, Akademie der Künste Berlin)
(ontwerp Tong, Xiao Xiao, Akademie der Künste Berlin)
(ontwerp Sjuul Cluitmans, Academie van Bouwkunst Amsterdam)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Bekijks II
(1999)
Introductie
zondag 20 juni om 13.30 in De Balie, Amsterdam
BEKIJKS II
(Over ruimtelijke theatrale orde en wanorde)
van Chaim Levano
door Stichting de Wassen Neus
Bekijks II is een gebeurtenis voor en door 93 pro-kijkers, 7 anti-kijkers, een hondje en een zaklantaarn. Deze gebeurtenis zal bij de bezoekers allerlei verwachtingen oproepen en uiteindelijk een onverwachte kijk creëren op ruimtelijke en theatrale orde en wanorde.
Uitvoerenden: Evert Vermeulen, Annemarie Ooft, Jeroen Giesbers, Ruud van Meegen, Stella Denier van der Gon, Corinna Chardon, Remco Melles, Ben Ramakers, Luc van Esch, Gustav Borreman, Walter Crommelin, Alexandra Koch
Pers
Afgelopen zondagmiddag vond er een intrigerend soort ‘non-spektakel’ plaats in De Balie in Amsterdam. Daar kon het publiek in een klein zaaltje getuige zijn van een gebeurtenis die in alle stilte en rust plaatsvond. Nadat enkele of meerdere personen soms een overvol zaaltje verlieten, kondigde de onvolprezen acteur X (Walter Crommelin) per microfoon op een zeer humoristische en volkomen serieuze en a-logische wijze, de nummers aan van de kaartjes van een aantal wachtende personen, die thans het zaaltje binnen konden gaan. Daar ontdekten zij dat daarbinnen een staand publiek met grote aandacht en concentratie naar een zevental mensen keek, die zelf ook aandachtig en geconcentreerd naar een ander bepaald punt bovenaan in de ruimte keken. Het zevental was met een brede rood-witte band – zoals men vaak ziet tijdens bouwwerkzaamheden – van het publiek gescheiden. Soms werd er door het zevental – als bij toverslag – van kijkrichting veranderd om naar een ander punt, opnieuw met gespannen aandacht, te kunnen kijken. Verder gebeurde er ‘niets’. Maar toch wel. In het zaaltje heerste grote spanning, concentratie, verwachting en diepe stilte. Na ongeveer drie kwartier werd deze ‘voorstelling’ beëindigd. De reacties van het publiek op het gebodene waren zeer duidelijk, veelzeggend, verrassend en verontwaardigd: sommigen noemden een bijna voelbare grote spanning, een diepe stilte waarbij de a.h.w. gestolde lichamen van de personen achter de rood-witte band, een extra betekenis leken te krijgen. Anderen beklaagden zich er, soms verontwaardigd, over dat er hoegenaamd niets gebeurde en dat er niets te beleven viel. Men zou wensen dat er van Chaim Levano meer van dit soort ‘gebeurtenissen’ zouden kunnen plaatsvinden.
Van onze kunstmedewerkster Jeanne van Schotel
Het Parool
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Binnen en Buiten
(1999)
BINNEN EN BUITEN
van
Chaim Levano
(tekening van Sander de Heer)
(geplaatst in o.a. München, Linz, Sheffield)
Men betreedt een ruimte en wordt direct geconfronteerd met een andere ruimte die geen ingang heeft en die is vormgegeven zoals men op de website kan zien. De website-bezoeker kan wel auditief getuige zijn van datgene wat er zich binnen die ruimte plaatvindt. (click op de pijl)
Misschien zou hij wensen om zich dáárbinnen te bevinden waar het kennelijk veel prettiger en geanimeerder is.
Op de tekening kan men zien dat er aan de rechterkant van de voorzijde drie kijkmogelijkheden zijn: een bovenste kijkvenstertje met pijltjes en bestemd voor volwassenen, een daaronder zich bevindend kijkvenstertje met pijltjes en bestemd voor kinderen, en een onderste kijkmogelijkheid bestemd voor honden. Wanneer een volwassen bezoeker of een kind door een kijkvenstertje kijkt, dan ontdekt hij dat men in het kijkgat talloze malen wordt weerspiegeld. Het zoeken naar een ingang om de omheinde ruimte te kunnen betreden lukt niet, want men zal die ingang niet vinden, behalve de hond natuurlijk. De enige mogelijkheid om naar binnen te komen is om – volgens het voorstel van een aanwezige persoon – via de open onderkant (ca. 70-80 cm hoogte) naar binnen te kruipen.
In de omheinde ruimte bevindt zich in een hoek nog een kleine afgescheiden ruimte, waarin aan de voorzijde een echte kijkopening is aangebracht – deze keer dus zonder meervoudige spiegel. Wanneer een bezoeker hierdoor zijn hoofd steekt, ziet hij daarbinnen op een afstand van ca. 80 cm weer een wand met eenzelfde kijkgat van kennelijk weer een andere ruimte waartoe hij echter – wegens onbereikbaarheid – geen toegang kan krijgen.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
De Ontmoeting (onvoltooid)
(1999)
DE ONTMOETING
van Chaim Levano
in tekening gebracht door Sander de Heer
De bezoeker betreedt een kale lege ruimte waarin hier en daar alleen maar twee stoelen ver van elkaar staan opgesteld. Men zal waarschijnlijk ergens gaan zitten en rondkijken en op de een of andere manier bewust worden van de ruimte waarin men zich bevindt. Misschien klinkt er plotseling een bepaald soort zachte muziek of een bepaald soort onregelmatig geluid, weer gevolgd door alleen maar stilte. Op een gegeven moment wil de bezoeker de ruimte verlaten en begeeft zich naar de uitgang. Wanneer hij deze wil openen, hoort hij plotseling een bepaald geluid achter zich en bij het achteruitkijken van de bezoeker ziet hij dat de achterliggende muur zich opent en dat daar iets verschijnt dat men eerst niet goed kan duiden, maar dat zich langzaam ontpopt als een metersgrote wasknijper. Deze legt zeer langzaam een bepaalde afstand af en komt dan tot stilstand. Er ontstaat dan een rust van een nog te bepalen duur. Dan wordt de deur geopend en er treedt een smetteloos geklede heer naar binnen en posteert zich doelbewust naast de wasknijper alsof hij dient als een zeer toegewijde butler, als ‘wasknijperoppasser’. Na enkele minuten van een eerbiedig stilstaand wachten, trekt de wasknijper zich langzaam weer door zijn ‘openingsmuur’ terug. De muur sluit zich. Daarna verlaat ook de toegewijde butler de lege ruimte.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
LauschPlätze
(1998)
Pers
Alexandra Pilz
Münchner Abendzeitung
LUISTERPLEKKEN van Chaim Levano
Bij Chaim Levano’s ‘Luisterplekken’ kan het volgende gebeuren:
Aangetrokken door o.a. de vele monden nadert de bezoeker de muren. Hij wordt verleid, maar ook schriftelijk aangespoord, de naast een mond aangebrachte aankondiging te lezen, die een associatie bij hem zal oproepen. Vervolgens drukt hij op een knopje en legt zijn oor te luisteren tegen een paar verlokkende en buigzame lippen. Hij hoort dan een tekst die zijn door de aankondiging gevormde associatie laat ‘exploderen’. Door deze inhoudelijke opzet van de installatie – en zoals de ervaringen hebben getoond – roepen de niet vervulde verwachtingen en associaties bij de bezoekers zeer gevarieerde emoties en reacties op.
De reliëfvormige wanden van de muren zijn zeer gevarieerd gevormd en hun vormen en oppervlaktes nodigen uit om aangeraakt en gestreeld te worden, want de aaibaarheid van sommige muren is buitengewoon prettig. Maar ook de theatrale werking van de muren is opvallend: hoe kan iedereen, op deze intieme manier, zijn oor op de zachte lippen drukken? Misschien herbergen de luistermuren een soort geheim met hun kleurentaal, hun reliëfs, hun tot strelen uitnodigende vormen en hun erotisch-achtige lippen, hun geheimzinnige aankondigingen, die gevolgd worden door verrassende, ontroerende en vaak ongewone teksten, die trouwens op soms verbluffende wijzen worden vertolkt.
De avantgardistische installatie/theatermaker Levano heeft in drie gewelfde muren teksten van zeventig Nederlandse, Duitse en Russische schrijvers en dichters in samplers laten opslaan. Kafka, Markies de Sade, Karl Valentin, Funny von Damme, Heiner Müller, Ernst Jandl, Gerard Reve, Velimir Chlebnikov, Johnny van Doorn, S. Carmiggelt, Kurt Schwitters, Daniil Charms, H. Heissenbüttel, S. Vestdijk, Masriia Bekovic, Georg Jövary, Franz Mon, Vvedenski, enz. Ook het tijdschrift voor de moderne vrouw is met een tekst vertegenwoordigd. Hoewel geen enkele luisteraar weet wie tot hem spreekt, worden de met krachtige associaties oproepende vermeldingen aandachtig door de bezoekers gelezen, zoals: ‘wil je toch eens als muziek tegen me spreken’ of ‘extatische liefde’ of ‘waarover u dankbaar moet zijn’.
Martin Stam
LUISTERMUREN
De ‘Luistermuren’ zijn, met hun sterke reliëfachtige vormen, zeer aanwezige aandachtstrekkers: de voorkant van de eerste muur is felblauw en de achterkant heeft een luipaardbekleding, van een tweede muur doet de voorkant denken aan de verpakkingsmethode van Christo en de achterkant is van een zachte witte en pluizige wol, de voorkant van de derde wand is goudachtig van kleur en de andere achterkant heeft een zwarte behaaglijk dikharige aaibare oppervlakte. Deze achterkant is gewijd aan het thema ‘liefde’; ‘kettingslotliefde’, ‘bloeddorstige liefde’, ‘onfatsoenlijke liefde’. En ‘ware liefde’ is de gemene tekst die onder het laagste gelegen lippenpaar is te lezen. Gemeen, omdat de nieuwsgierige bezoeker letterlijk op de knieën wordt gedwongen om op deze manier eindelijk met zijn luisterend oor eens achter de waarheid van ‘ware liefde’ te kunnen komen. Soms drukken ongeduldigen tegelijk op verschillende knopjes, waardoor een stemmengordijn ontstaat dat lijkt op het slot van François Truffaut’s film ‘Fahrenheit 451’, toen – na de boekverbrandingen – de vluchtelingen elkaar hun van buiten geleerde boeken vertelden. ‘Tijd’ is het enige wat men moet meenemen om de magistrale werkingen van deze ‘Luistermuren’ te ondergaan.
Thomas Becker
Süddeutsche Zeitung
_______________________________________________________________________________________________
Het oorspronkelijke uitgangspunt – het laten exploderen van voorgevormde associaties – en andere versies van de ‘Luistermuren’ hadden zeer positieve resultaten in o.a. Rotterdam (Poetry International), Stuttgart (Cultureel Centrum), Antwerpen (International Festival of Radio-dramatologists), München (Humboldt University, Staatsbibliotheek, Cultural Centre Gasteig) en Hannover (Expo 2000). Er waren ook felle protesten tegen teksten afkomstig van belangrijke schrijvers en dichters uit Nederland, Duitsland en Rusland.
Ch. L.
architectonisch/constructief voorontwerp van Paul Haffmans
Het idee achter het ontwerp is een reeks, te koppelen, lichtgebogen prefab schakelelementen.
De elementen hebben de afmetingen 2.26 m hoog x 1.13 m breed (Modulor-Le Corbusier).
Ze kunnen (liggend, gestapeld) worden vervoerd op een simpele aanhangwagen die gekoppeld is aan de auto van de kunstenaar.
Reizend van stad naar stad (Keulen, Stuttgart en Parijs) voor exposities en opvoeringen.
Daar worden ze rechtop gezet en gekoppeld in elke gewenste vorm.
(De gebruikte afbeeldingen op de maquette zijn uit het project “de monden” van Marte Röling.)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ruth’s Kripperl Container
(1995)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Verbeeldende Nummers
(1995)
Introductie
Chaim Levano, in samenwerking met Sander de Heer en Syll Schaap
In een ruimte worden 22 zuilen van verschillende hoogtes opgesteld (van 80 cm tot 2,2 meter) met een omvang van A3, A4 en A5. Door een speciale opstelling van deze zuilen ontstaat een soort ruimtesculptuur en daarmee een spannende wisselwerking tussen deze opstelling en de ruimte waarin zij zich bevindt. In de zuilen bevinden zich ca. 60 kartonnen en genummerde kijkdozen en 60 genummerde laadjes.
De genummerde kijkdozen hebben aan hun voorkant een ronde kijkopening. Hierdoor kan men eerst een indringende tekst lezen, die bij de bezoeker een bepaalde associatie zal oproepen. De tekst in de kijkdoos verwijst naar een bepaald genummerd en vormgegeven laadje, waarin zich een afbeelding bevindt. Deze afbeelding zal de oorspronkelijke associatie van de bezoeker – die werd opgeroepen door de zojuist gelezen tekst in de ‘tekstkijkdoos’ – totaal doorbreken. En het laadje met een afbeelding verwijst weer naar een volgende kijktekstdoos, etc. Door deze gevolgde werkwijze van ‘Verbeeldende Nummers’ worden er allerlei verrassende en onthutsende emoties en reacties opgeroepen.
Presentatie
De genummerde kijkdozen hebben aan hun voorkant een ronde kijkopening. Klik op één van de omcirkelde kijkgaten.
De tekst in de kijkdoos verwijst naar een bepaald genummerd laadje, waarin zich een afbeelding bevindt. Klik op dit laadje.
Nadat men een kijkgat aangeklikt heeft moet eerst het bijbehorende laadje aangeklikt worden voor men een nieuw kijkgat kan bekijken.
Pers
Er staat niet wat er staat
Van onze Rotterdamse Kunstredactie
VERBEELDENDE NUMMERS van Chaim Levano, in samenwerking met Sander de Heer en Syll Schaap
In een ruimte worden 22 zuilen van verschillende hoogtes opgesteld (van 80 cm tot 2,2 meter) met een omvang van A3, A4 en A5. Door een speciale opstelling van deze zuilen ontstaat er een soort ruimtesculptuur en daarmee een spannende wisselwerking tussen deze opstelling en de ruimte. In de zuilen bevinden zich ca. 60 kartonnen en genummerde kijkdozen en 60 genummerde laadjes.
De genummerde kijkdozen hebben aan hun voorkant een ronde kijkopening. Hierdoor kan men eerst een indringende tekst lezen, die bij de bezoeker een bepaalde associatie zal oproepen. De tekst in de kijkdoos verwijst naar een andere zuil met een bepaald genummerd laadje, waarin zich een afbeelding bevindt. Deze afbeelding zal de oorspronkelijke associatie van de bezoeker – die werd opgeroepen door de zojuist gelezen tekst in de ‘tekstkijkdoos’ – totaal doorbreken. En het laadje met een afbeelding verwijst weer naar een volgende kijktekstdoos, etc.
Door deze gevolgde werkwijze van ‘Verbeeldende Nummers’ worden er allerlei verrassende en onthutsende emoties en reacties opgeroepen. Omdat de genummerde kijkdozen en kijklaadjes elke keer weer naar andere nummers verwijzen, legt elke bezoeker zijn eigen route af. Daardoor ontstaat er een grote levendigheid in de ruimte.
Wie een tijd later met een verward en toch rijker gemoed weer op straat komt heeft wat tijd nodig om het ritme van het dagelijkse straatleven weer op te pakken. Als een kunstwerk in staat is om iets dergelijks bij de bezoekers te bewerkstelligen dan is dat het mooiste resultaat dat je je als maker kunt wensen.
Michel van Beemt
Boeiende verrassingen tussen Taal en Beeld
In maar liefst zeven verschillende ruimtes van gebouwen en instituten in Rotterdam, kon het publiek uitgebreid kennismaken met VERBEELDENDE NUMMERS van Chaim Levano in samenwerking met Sander de Heer en Syll Schaap. Het is interessant om de grote verschillen in opstellingen te constateren in b.v. de gigantische ruimte van de Erasmus Universiteit waarin de zuilen middels een langwerpige soort S-vorm de strenge en rechthoekige ruimte welhaast doet exploderen, terwijl men in de prachtige foyer van het stadhuis men zich waant in een bos met geheimzinnig zwijgende bomen waartussen men zich kan bewegen. In dit zuilenbos van allerlei groottes, diktes en gevarieerde opstellingen kan men een spannende tocht maken om zo te ontdekken dat daarin de associaties die door de gelezen teksten ontstaan, even later door beelden worden vernietigd. Daardoor worden de bezoekers op een volkomen verkeerd been gezet.
Door deze opzet van ‘Verbeeldende Nummers’ worden er bij de vele bezoekers allerlei emoties en reacties opgeroepen. Zoals Wittgenstein reeds constateerde: ‘een woord kan allerlei betekenissen in zich herbergen’. Deze aspecten tussen taal en beeld kan men bij deze zeer boeiende en speelse theatrale installatie in volle mate aantreffen.
Wouter van Velden
Rotterdams Nieuwsblad
expositie
‘Verbeeldende nummers’ is van 3 t/m 11 september tussen 11.00 en 23.00 uur gratis te bezichtigen in theater De Balie, Kleine-Gartmanplantsoen 10 te Amsterdam.
In zijn nieuwste project ‘Verbeeldende nummers’, waarin de Amsterdamse kunstenaar samenwerkt met Sander de Heer, confronteert Levano de kijker met onverwachte combinaties van tekst en beeld en doorbreekt zo de stereotiepe associaties. Misschien zou een kip inderdaad argwaan kunnen voelen. Of is dit juist een voorbeeld van het toekennen van menselijke gevoelens aan dieren?
Levano heeft het project als een ontdekkingstocht geconstrueerd. In de foyer van het Amsterdamse theater de Balie staat een twintigtal zuilen van verschillende hoogten en afmetingen lukraak door elkaar. De zuilen dragen een naam en hebben genummerde laden met of zonder kijkgaatjes. Met een blik door zo’n kijkgat begint de bezoeker zijn eigen route tussen de zuilen door. De tekst in de kijkdoos verwijst hem naar een schuiflade met een beeld en deze stuurt hem door naar een volgend kijkgat.
Het effect dat Levano bereikt met zijn geconstrueerde associaties is soms humoristisch, soms onbegrijpelijk en dan weer uitermate schokkend. ‘Hoelang bleef het zwijgen duren en waarom?’, luidt een van de teksten. Een blik in de bijbehorende lade toont een foto van een vrouw die ernstig is mishandeld. De uitspraak dat zwijgen niet meer kan, laat Levano aan de kijker over. De combinatie zou zich prima lenen voor een Sire-reclame.
Een andere combinatie is schokkend zonder dat de kijker zich daar persoonlijk door geraakt hoeft te voelen. ‘De schoonheid van het zien’ gaat gepaard met een foto van een schapekop waar de huid vanaf is gestroopt. Haarscherp staan de spierbundels, het vet en de laatste bloedsporen erop. Is dat schoonheid? Mogelijk. Wil je dat zien? Nee, eigenlijk liever niet, maar de confrontatie zet je wel aan het denken over de normen die zijn verbonden aan het begrip schoonheid.
Soms volstaat Levano ermee de kijker te prikkelen met humor. ‘Hij kon zo intens van zichzelf genieten’. Slaat die tekst op een man die stil in een hoekje een boek leest? Of zichzelf bevredigt? De bijbehorende schuifla toont een pasteltekening van een man die lepel en vork in de aanslag heeft en wiens hoofd bestaat uit spaghettislierten. Het is alleen een soort humor die lang niet iedereen zal liggen.
In tegenstelling tot voorgaande projecten lijkt Levano in ‘Verbeeldende nummers’ alleen met onbezield ‘materiaal’ te werken. Bij ‘Wachten in de Beurs’ (1991), ‘Het gesloten akkoord’ (1992) en ‘Geen fototentoonstelling’ (1993) speelden figuranten of de bezoekers zelf een belangrijke rol. In ‘Het gesloten akkoord’ gebruikte Levano bijvoorbeeld ruim driehonderd figuranten die volgens van tevoren vastgelegde patronen over de vloer wandelden.
Bij ‘Verbeeldende nummers’ denkt de bezoeker alleen maar te komen kijken naar Levano’s ideeën over tekst en beeld. In wezen is de kijker echter ook in dit project een figurant. Hij maakt de eerste keuze, maar daarna bepaalt de kunstenaar het verloop van de wandeling door het beeldenrijk.
Shirah Lachmann
Trouw
http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/archief/article/detail/2559742/1995/08/31/expositie.dhtml
(Verbeeldende Nummers. De schoonheid van het zien, Stichting De Wassen Neus, 1994)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Grenspost Bourtange-Neurhede
(1994)
Introductie
Tijdens de opheffing van alle grensposten langs de Nederlands-Duitse grens in de negentiger jaren, ontstond bij de kunstenares Suchan Kinoshita het idee van ‘GRENSPOST’: om een kunstroute langs de verlaten Nederlandse douanehuisjes in het leven te roepen. Daartoe werd er een aantal kunstenaars gekozen, niet naar ruimtelijke, politieke of andere thematische aspecten, maar omdat hun werk zelf overtuigt. Het is aan de kunstenaars om de ‘grens’ vorm, inhoud en beeld te geven.
‘GRENSPOST’ stelt zich als doel de grens opnieuw vorm te geven, door de lege douanekantoren aan beeldende kunstenaars, musici, theatermakers en architecten in gebruik te geven om er te werken en te exposeren. Het project neemt niet zozeer het thema ‘grens’ als uitgangspunt aan, als wel de concrete grens-locatie. Deze vormt, door het kunstmatige karakter van de grensovergang (het zich veelal bevinden in niemandsland), haar nutteloze aanwezigheid (het verlies van de oorspronkelijke functie) en door haar typische architectuur, een stimulerende omgeving voor kunstenaars.
Pers
In het kader van een kunstroute langs de opgeheven grensposten met hun douanekantoren heeft Chaim Levano – als één van de vele uitgenodigde kunstenaars – een eenvoudige en zeer speelse ‘oplossing’ gevonden. Hij beheerde de grenspost Bourtagne-Neurheide in de provincie Groningen. Het grenswachtershuisje is grotendeels van glas en heeft natuurlijk een ingang zowel van Nederlands als van Duits grondgebied. Van beide kanten heeft Levano met betonverf een hinkelspel getekend dat dwars door het douanehuisje heen loopt, met nog net op Nederlands gebied Nederlandse uitdrukkingen, zoals b.v. ‘hemel’ en ‘hel’ en natuurlijk op Duits gebied ‘Himmel’ en ‘Hölle’. Of er nieuwsgierigen op af komen maakt Levano niets uit. Het gaat er bij hem om dat hij in de omgeving ‘een verandering heeft aangebracht die mensen in het voorbijgaan kunnen meenemen’. Maar eigenlijk had hij wel iets groters en indrukwekkenders willen maken: “Ik dacht bijvoorbeeld aan een gigantische transparante deur midden op de weg, die volslagen automatisch en onritmisch open en dicht gaat, maar dat bleek onhaalbaar.” ‘Grenspost’ is een verrassend idee dat op zijn eigen manier vorm heeft gekregen. Zo is het bijna ondoenlijk om het hele project in zijn geheel te gaan bekijken, afgezien nog van de vraag of al die installaties en minivoorstellingen van theatermakers en dansers de aandacht erbij zouden kunnen houden. De onderneemster van de kunstroute, Suchan Kinoshita, beaamt dat: “Het is erg vermoeiend. Uren in een auto, kaartlezen, verkeerd rijden. En bij aankomst zie je b.v. een hekje of twaalf mannetjes. Die verhouding is natuurlijk wel raar. De routebeschrijving toont een traject van 689 kilometer. Het gaat om passerende auto’s die langzaam gaan rijden, soms stilstaan op de weg. Ik vind het al mooi dat we een grens hebben gecreëerd, een heel andere dan er was’.
Van onze kunstmedewerker Herbert van Tol
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Iduna-Hochhaus
(1993)
Pers
Gertrude Stein im IDUNA-Hochhaus
Eine radikale Konfrontation moderner Literatur mit der Alltäglichkeit der Büroräume
von Burkhard Spinnen
… wer kennt von Gertrude Stein mehr als den Satz von der Rose, die eine Rose ist etc.?
Das Theater Pumpenhaus in Münster hat unlängst in einer bemerkenswerten Aufführung das Elitäre, Hermetische und Reduzierte der Stein-Prosa in die sprechendste Beziehung zu einer Alltäglichkeit, Privatheit und Banalität gesetzt, die die Moderne überdauert hat, wie sie jede Epoche überdauern wird. Drei Inszenierungen Steinscher Texte fanden am letzten September-Wochenende statt, und zwar in den dafür von den IDUNA Versicherung geöffneten Diensträumen eines Bürohochhauses. Über 40 Schauspieler hatte der niederländische Regisseur Chaim Levano in fünf Akten über die 12 Stockwerke des Hochhauses verteilt. Das Publikum, jeweils 100 Personen, folgten den Akteuren nach einem auf Karteikarten ausgegebenen Plan durch die Flure und die Büros. Dort, über die kleinen Accessoires hinweg, die dem Schreibtisch das Persönliche geben, und in nackten schlauchförmigen Kaffeeküchen sprachen, lasen und spielten Schauspieler die Stein-Texte: ‘Italiener’, ‘Wie schreiben’, ‘The making of Americans’, ‘Damenstimmen’, ‘Fräulein Furr und Fräulein Skeen’, etc. Insgesamt 13 Monologe und Dialoge hatte Levano, manchmal mit mehr, manchmal mit weniger dramatischem Aufwand, strategisch so arrangiert, daß sich der Eindruck alles genau zu hören, und der, nichts ganz zu verstehen, beim Zuschauer vollständig uberlagerten. Es war eine radikale Konfrontation dessen, was als das Hermetische der modernen Literatur für unzugänglich gilt, mit dem Banalen des Alltagslebens dass jedem nur als der eigene Trott vertraut ist.
Die Stein-Texte taten dies und zogen die Zuschauer nach sich. Und sie sprachen der Banalität von Kinderbildern, Kleiderbügelschonern und Aufklebern an Computermonitoren nicht Hohn, sondern brachten sie dazu, mitzureden. Zugleich machten die Alltagsdinge und -Räume verstehen, wie wenig eigentlich die moderne Literatur, selbst die Gertrude Steins, sich von der Alltagserfahrung entfernt hat, wie sie vielmehr versucht, das nicht mehr Selbstverständliche des Alltäglichen auszusprechen.
(nrw-literarisch)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Geen fototentoonstelling
(1993)
Introductie
Van alle zalen van de Beurs van Berlage is de Goederenbeurszaal de mooiste en de meest indrukwekkende. DE WASSEN NEUS van Chaim Levano organiseerde tot nu toe met groot succes in deze zaal eenmalige gebeurtenissen als WACHTEN IN DE BEURS en HET GESLOTEN AKKOORD. Het volgende project dat wederom eenmalig in de Beurs zal plaatsvinden is GEEN FOTOTENTOONSTELLING.
– In de zaal zijn speciaal ontworpen elementen geplaatst waarop en waarin geïnteresseerde bezoekers door zes fotografen lichaamsdelen en plekken kunnen laten fotograferen zoals een oor, een of twee blote voeten, een hand, een neus, een ontblote navel, een mond, etc.
– Enkele rondlopende ‘aktionisten’ hebben op, tussen en onder hun kleding foto’s verborgen, die in bepaalde ruimtes aan de bezoekers worden getoond.
– Een andere aktionist biedt uit een doos gedeeltelijk verscheurde foto’s aan. Zij bieden de geïnteresseerden de mogelijkheid om een en ander nauwkeurig in speciale ruimtes te bekijken en/of als een legpuzzel gedeeltes van deze foto’s aan elkaar te laten passen.
– In de z.g. schrijfkamer van de zaal kan men in alle beslotenheid drie fotomodellen bekijken die volgens de aanwijzingen van een aanwezige modefotograaf allerlei houdingen aannemen voor het maken van de gewenste foto’s.
– Het publiek wordt van tevoren verzocht om eigen foto’s, waar zij zelf zeer op gesteld zijn, mee te nemen om die eventueel aan belangstellenden te tonen.
– Tot slot zal er door elk van een viertal bekende en gerenommeerde fotografen naar eigen keuze een groepsfoto worden gemaakt van het aanwezige publiek.
DE WASSEN NEUS van Chaim Levano nodigt iedereen uit om deze middag op eigen wijze fotografisch vast te leggen. Tot nu toe hebben zich hiervoor al 383 personen gemeld. Van de groepsfoto’s en van de vele opnames van de lichaamsdelen zal later een collage worden gemaakt. Deze collage kan tijdens de middag besteld worden.
Bij de eerste manifestatie WACHTEN IN DE BEURS diende de zaal als een levendige wachtruimte en bij HET GESLOTEN AKKOORD werd de beurszaal – door een van tevoren vastgestelde regie – van en door o.a. zeer wisselende aantallen lopende personen – een dynamische ruimte. GEEN FOTOTENTOONSTELLING is een mengvorm van de vorige eenmalige gebeurtenissen. Bovendien gaat het weer om kijken en bekeken worden.
Pers
Van onze Kunstredactie
In de Beurs van Berlage staan zondag zes speciaal ontworpen bouwsels klaar waarop en waarin fotografen louter lichaamsdelen kunnen vereeuwigen. De bezoeker van de manifestatie ‘Geen fototentoonstelling’ kan zelf kiezen welke lichaamsdelen hij wenst te laten fotograferen. Het creatieve brein achter dit project is Chaim Levano, de theatermaker die met zijn vorige absurdistische ensceneringen een groot publiek van honderden mensen naar het beursgebouw trok. Achter Levano’s lichtvoetige en ironische aanpak schuilen echter wel degelijk diepere bedoelingen. Zijn beursprojecten lijken o.m. ook bedoeld om mensen die elkaar niet kennen, makkelijk met elkaar in contact te brengen. Hij regisseert b.v. in ‘Wachten in de Beurs’ en ‘Het Gesloten Akkoord’ de bewegingen van de mensen snel tot een eenheid en maakt daarbij vernuftig gebruik van de monumentale architectuur. En in ‘Wachten in de Beurs’ liet Levano het publiek de vele aspecten van de emotie ‘wachten’ ondergaan. Met ‘Geen fototentoonstelling’ wil hij ook een beetje de draak steken met de modieuze trend van de kunstzinnige fototentoonstelling. ‘Waarom niet eens een keer lichaamsdelen in de fotografische belangstelling plaatsen? Lichaamsdelen hebben toch ook hun eigen karakters en uitdrukkingen?’, beweert hij.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Het Gesloten Akkoord
(1992)
Introductie
HET GESLOTEN AKKOORD
door de Wassen Neus van Chaim Levano
in de Beurs van Berlage
Van alle zalen in de Beurs van Berlage is de Goederenbeurszaal de mooiste en de meest indrukwekkende. De Wassen Neus van Chaim Levano organiseerde de vorige keer met groot succes in deze zaal de manifestatie WACHTEN IN DE BEURS. Het volgende project dat wederom eenmalig in de Beurs zal plaatsvinden is HET GESLOTEN AKKOORD, waaraan 329 personen zullen deelnemen.
In tegenstelling tot WACHTEN IN DE BEURS waar het publiek in de zaal
de vele wachtenden kon bekijken, bevindt het zich tijdens HET GESLOTEN AKKOORD op de twee hoger gelegen gaanderijen. Het heeft nu van bovenaf zicht op de beursvloer. Het kan nu zien hoe op allerlei mogelijke manieren mensen o.a. van richting en snelheid kunnen veranderen.
Voor de in- en verkoop van aandelen en obligaties werden vroeger in de Beurs akkoorden gesloten. Maar men kan er ook een akkoord zingen. In beide gevallen is sprake van een gesloten akkoord.
Bewegingen van mensen op pleinen laten zien dat ze ergens naar toe gaan. Waar naar toe en waarom kan de toeschouwer alleen maar bedenken in zijn fantasie.
Bij de statische voorstelling WACHTEN IN DE BEURS diende de Beurs als wachtruimte. HET GESLOTEN AKKOORD veroorzaakt door middel van voortdurend veranderende bewegingen dynamische ruimtelijke ervaringen. Net zoals WACHTEN IN DE BEURS kan HET GESLOTEN AKKOORD naar alledaagse gebeurtenissen verwijzen.
idee/regie Chaim Levano
planning Menno van de Koppel
berekening Jurriaan Schmitz
productie Hilde Salverda
licht Fleur den Uyl
advies Dick Rijken
techniek Beurs van Berlage
Pers
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Bekijks III/Glimpse-Glance
(1992)
Introductie
BEKIJKS III/GLIMPSE-GLANCE
Een theatrale enscenering voor de ingang van het Rijksmuseum in Amsterdam door Stichting de Wassen Neus van Chaim Levano
Voor de rechteringang van het Rijksmuseum helt een schilderijlijst gedeeltelijk in steigers gevat, lichtelijk naar achteren. De lijst is ca. 5 meter breed en 10 meter hoog, goudkleurig en driedimensionaal zoals dat bij klassieke schilderijlijsten het geval is. De lijst biedt het passerend publiek een afgepaste doorkijk op een gedeelte van de voorgevel, waardoor de architectuur van het gebouw als het ware verzelfstandigd wordt.
Door de lijst heen steken twee tegenover elkaar geplaatste vliegtuigtrappen. Wanneer de voorste trap door iemand wordt bestegen en hij neemt bovenaan plaats dan wordt hij tijdelijk een levend en essentieel onderdeel van een schilderij. Een speciaal daartoe aanwezige fotograaf kan voor de betreffende bezoekers dan – indien gewenst – dit tijdelijk levende schilderij vastleggen.
Vandaaruit kan men zien hoe een deel van de monumentale voorgevel voortdurend d.m.v. een doorzichtige roldeur eigenlijk volslagen nutteloos wordt onthuld en verhuld.
De aanwezigheid van de fotograaf wekt de indruk dat het hier voor de zoveelste maal om een toeristische aangelegenheid gaat. Het is duidelijk dat de verschillende elementen hier niet thuis horen en dat zij daardoor een merkwaardige indruk veroorzaken.
Bekijks III is een initiatief van Stichting de Wassen Neus van Chaim Levano. Medewerking verleend het Rijksmuseum en de KLM. De theatrale enscenering en vormgeving zijn van Chaim Levano en Fleur den Uyl.
Pers
Gerda Telgenhof
NRC Handelsblad
(1993 wurde Chaim Levano für die Großinstallation Schauen III mit dem Savitzki-Preis “Der theatralischen Raum 1993” ausgezeichnet.)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Bekijks IV (onvoltooid)
Introductie
BEKIJKS IV als konsekwentie van BEKIJKS III
Enkele jaren geleden is er door Stichting de Wassen Neus van Chaim Levano, in samenwerking met het Rijksmuseum en de KLM, vlak voor de rechteringang van het Rijksmuseum een installatie (Bekijks III/Glimpse-Glance) ontworpen waarin o.a. ‘de schilderijlijst’ een specifieke rol speelde. Het begrip ‘lijst’ heeft zich intussen – in samenspraak met een aantal vaste medewerkers – verder ontwikkeld en geleid tot een aantal nieuwe ideeën. Deze zijn nu voldoende gerijpt om op hun merites beoordeeld te kunnen worden. Dit betekent niet dat de Wassen Neus er aarzelingen bij heeft. Want haar werkwijze is er op gericht om alle facetten van het project: van de basisideeën tot de finishing touch, in een even collegiale als vruchtbare samenwerking met een partner te realiseren. Onze toekomstige voorstellen zijn daarom oriëntaties van mogelijkheden en geen hermetisch pakket. Beschouw het geheel van deze voorstellen als een menukaart, maar dan niet van kant-en-klare gerechten maar van ingrediënten voor een copieuze of juist sobere maaltijd. Hierbij wordt u uitgenodigd niet alleen zelf nog ingrediënten toe te voegen maar ook in de keuken bij de samenstelling en bereiding – en later bij het uitserveren aan het publiek – mee te doen.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Lopers en de Hermitage (onvoltooid)
Introductie
LOPERS EN DE HERMITAGE
Een reële en ideële verbintenis tussen een gebouw als drager van cultuur met de stad Amsterdam, ter gelegenheid van het bestaan van de Hermitage
door Stichting de Wassen Neus
van
Chaim Levano
Vanuit verschillende punten (vensters en deuren) van de Hermitage lopen allerlei gekleurde lopers – of daarvan vervangende materialen – naar verschillende richtingen:
De een via de Amstel richting Munt.
De ander via de Blauwbrug richting Rembrandtplein en enkele andere richtingen zoals Geldersekade, Waterlooplein en Stopera.
Bij het passeren van sommige zijstraten kunnen deze ‘lopers-slagaders’ zich daarin ‘vertakken’ als z.g. aders. En op sommige punten in een zijstraat kan zo’n ader een bepaalde hoogte van een gebouw bereiken.
Inhoudelijke overwegingen:
Het gebouw met al zijn ontspringende gekleurde lopers wordt op deze manier gevormd tot een geconcentreerd, sprekend en krachtig – aan het water gelegen – baken. Met zijn vele gekleurde navelstrengen maakt dit ‘baken’ een intiem en vreugdevol contact met talrijke levende delen van zijn ‘buitenwereld’, n.l. de stad Amsterdam.
Evenzeer lijkt het wel alsof de Hermitage met zijn gekleurde lopers ook allerlei gevarieerde signalen naar de buitenwereld uitzendt, die – wanneer men eenmaal terecht is gekomen op een gekleurd tapijt en dit wenst te volgen – ‘logischerwijs’ voeren naar de Hermitage.
Een en ander kan effectvol en sprookjesachtig worden wanneer de Hermitage in hetzelfde kleurengamma als dat van de lopers – na het donker worden – wordt verlicht.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Gezelschap van S. Beckett
(1992)
Introductie
Een stem komt tot iemand, alleen en op zijn rug liggend, in het donker. Hij vraagt zich af of die stem werkelijk tot en over hem spreekt en niet tot en over een ander in het donker. Tot een ander over die ander of over hem of over nog een ander. In elk geval tot iemand op zijn rug liggend in het donker.
In een eerste laag van de tekst vertelt de stem over wat de persoon in die volkomen donkere ruimte beleeft, denkt en ervaart. In de tweede laag vertelt de stem hoe de persoon in die donkere ruimte zichzelf waarneemt als iemand die zich allerlei dingen uit zijn leven herinnert, als iemand die terugblikt op zijn leven en die overgeleverd is aan zijn geheugen dat in je oor verhalen laat doorklinken over gebeurtenissen die je leven maakten tot dat wat het was.
Of is het misschien de stem van zijn herinneringen die tot hem spreekt? En is die stem misschien een laatste en enige vorm van gezelschap? En ontwaart de persoon op zijn rug in het donker soms een zwak schijnsel tijdens het spreken of fluisteren van die stem? Wanneer die stem ophoudt is er geen ander geluid dan zijn adem. Wat zijn de vormen en de afmetingen van de plek waarin de persoon zich bevindt? En uit welk materiaal bestaat die plek?
Pers
… dan is het heel lang volkomen donker, behalve heel even twee onbestemde lichtschijnsels vanonder enkele verhogingen. Er is alleen maar de tekst waarvoor de toehoorder zich open kan stellen. Wat kan men denken? Niets. Alleen maar luisteren en woorden in zich opnemen. Merkwaardig is het wanneer er weer licht verschijnt, alsof de mensen om je heen weer tot leven lijken te komen. In een wonderlijk wakker worden kijkt men elkaar aan. Ik vond het grandioos.
Loek Zonneveld
de Volkskrant
Chaim Levano heeft een identificatie-spel gemaakt uit het niets. Alleen maar met taal. Dat hem dat is gelukt bewijst hem als kunstenaar en spreekt voor de betekenis van de tekst van Beckett. Wanneer het licht wederkeert en het publiek, wij dus, elkaar weer beginnen te zien, zegt de stem ons dat we alleen zijn. Er volgt een lang zwijgen.
Klaus Konjetzky
Süddeutsche Zeitung
Duitse prijs
De Nederlandse theaterregisseur/musicus Chaim Levano is gisteren in het Duitse München onderscheiden met de Philip Morris-kunstprijs.
Levano kreeg deze voor zijn Beckett-project ‘Company/Gesellschaft’, dat in het cultuurcentrum Gasteig van de Beierse hoofdstad loopt.
Aan de Philip Morris-prijs die jaarlijks wordt uitgereikt voor avant-gardistische kunstuitingen, is een bedrag van tienduizend Mark verbonden.
Trouw (26/1/95)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Wachten in de Beurs
(1991)
WACHTEN IN DE BEURS
door
For Fake’s Sake
van
Chaim Levano
van 12 tot 17 uur
Beurs van Berlage, Damrak, Amsterdam, ingang Beursplein
Men wacht op een geliefde, op een telefoontje, op het toetje, op God, op de trein, op een spoedige beterschap, op vergiffenis, kort gezegd: op heel veel. Iedereen brengt een groot deel van zijn leven door met wachten. Daarom leek het ons zinvol de laatste zondag van april te wijden aan het begrip ‘wachten’.
Gedurende deze manifestatie zullen in de grote Goederenbeurszaal vele mensen zich bezighouden met ‘wachten’.
In de zaal bevinden zich leden van een jury die – wachtend en gezeten op indrukwekkende originele Berlagezetels – de verschillende manieren waarmee de wachtenden wachten zullen beoordelen. Deze wachtenden kunnen als individuen of paars-groepsgewijs zich manifesteren. Er zullen ook lage podia beschikbaar zijn waarop de wachtenden hun wachtkunst laten zien. Wanneer men al deze wachtenden ziet, dringt de vraag op wie op wie of wat wacht.
Op een bepaalde tijd kunnen groepjes van het publiek – na enige wachttijd in acht genomen te hebben – met een gids verschillende ruimtes bezoeken en bekijken. Tot hun verbazing, en zelfs onthutsing, bevinden zich ook daar – volkomen onverwachts – vele wachtenden: zittend, staand, liggend, leunend, en… wachtend.
Aan deze manifestatie – onder leiding van Chaim Levano en Carel Alphenaar – zullen 350 wachtenden uit het hele land deelnemen.
Pers
Haagse Courant
René van Leusden
foto: Wim Ruigrok
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Geproefde Ruimtes
(1990)
Pers
GEPROEFDE RUIMTES
Theater zonder acteurs
‘For Fake’s Sake’ van Chaim Levano wil met zijn projecten wetmatigheden verstoren. Hiervoor zijn de kamers 154, 155 en 156 van Hotel Pulitzer te Amsterdam voor een drietal weken geboekt. De wetmatigheden in genoemde kamers zullen aangetast worden door weglatingen en toevoegingen van Chaim Levano en Fleur den Uyl. ‘Theater zonder acteurs’, zo belooft ‘For Fake’s Sake’, is te zien in het Pulitzer Hotel in Amsterdam. Het blijkt dat het genoemde duo de drie vertrekken volkomen hebben ontregeld.
In de eerste lege kamer treffen we alleen maar een gefilmd menselijk hoofd aan dat, vanuit een naar boven gekeerde monitor, volkomen bewegingsloos naar het plafond blijft kijken. De monitor is op een soort bagage-karretje geplaatst. De geheimzinnige sfeer in het vertrek wordt versterkt door een spleet licht dat door een deuropening vanuit een aangrenzend vertrek naar binnen valt.
In een tweede kale kamer wordt men geconfronteerd met een metershoge stapeling van de meest uiteenlopend soorten matrassen, die zuchtend en ademend op en neer bewegen.
In de derde kamer hoort men, vanuit verschillende richtingen, in vijf verschillende talen een dialoog van een ruziënd echtpaar dat kennelijk een laatste poging doet om middels een kortstondig verblijf in een hotel hun huwelijk alsnog te redden. Hun stemmen klinken ergens in de ruimte van de kamer, met dezelfde tekst afgewisseld in het Italiaans, Duits, Frans, Engels en Nederlands. ‘Geproefde Ruimtes’, zoals het project heet, is een zeer interessante en verrassende installatie.
Roelof Vis
Het Parool
GEPROEFDE RUIMTES
‘Theater zonder acteurs’ in drie hotelkamers van het Pulitzer Hotel te Amsterdam
‘For Fake’s Sake’ van Chaim Levano wil met zijn projecten wetmatigheden verstoren. Hiervoor zijn deze keer de hotelkamers 154, 155 en 156 geboekt. De wetmatigheden in deze vertrekken zijn op een verrassende en soms ontroerende manier aangetast door veel weglatingen en enkele toevoegingen van en door Chaim Levano en Fleur den Uyl.
In het eerste geheel lege vertrek ziet men eerst op een steekkarretje een overgebleven televisietoestel dat doet denken aan het laatste meubel dat voor een verhuizing nog vervoerd moet worden. Maar wanneer men het toestel nadert en kijkt, ziet men plotseling een verstild beeld van een naar boven kijkende man. De werking van dit beeld is niet alleen zeer verrassend, maar ook aangrijpend door zijn eenzaamheid.
Wanneer men het tweede nagenoeg lege vertrek binnentreedt, wordt men geconfronteerd met een zeer gevarieerde en hoge stapeling van een twintigtal zeer uiteenlopende en kleurrijke matrassen. Wanneer men deze op enkele meters heeft benadert, beginnen deze matrassen na elkaar in- en uit te ademen. Het geheel deed me denken aan een twintigtal stemmen van een twintigstemmige fuga.
In het derde vertrek – dat als een oorspronkelijke hotelkamer onverlet is gelaten – zijn de ruziënde stemmen in vier verschillende talen te horen van onzichtbare echtparen die kennelijk in allerlei toonaarden proberen om hun aanstaande echtscheiding te vermijden. ‘Geproefde Ruimtes’, zoals het project heet, is geestig, intrigerend en zeer boeiend.
Martin Schouten, Kunstredactie
de Volkskrant
Chaim Levano 